Kiến thức về đầu đĩa than dành cho người mới

Trong những năm gần đây, xu hướng nghe nhạc bằng đầu đĩa than đã trở lại với sức hút mạnh mẽ, thu hút không chỉ những tín đồ yêu nhạc mà còn cả những người mới bắt đầu khám phá thế giới âm thanh analog. Với âm thanh ấm áp và cảm giác chân thực, đầu đĩa than vừa là một thiết bị nghe nhạc, vừa đem lại cho người nghe một trải nghiệm nghệ thuật và văn hóa. Với sự đa dạng về mẫu mã, cấu tạo và cách thức hoạt động, việc tìm hiểu về đầu đĩa than có thể sẽ không dễ dàng đối với những người mới. Bài viết này sẽ cung cấp những kiến thức cơ bản về đầu đĩa than, giúp bạn dễ dàng hơn trong việc lựa chọn, sử dụng và tận hưởng âm nhạc từ những đĩa than yêu thích của mình.

Đầu đĩa than là gì?

Đầu đĩa than (mâm đĩa nhựa, turntable) là một loại đầu phát được thiết kế chuyên dụng cho nguồn nhạc analog từ đĩa than (đĩa vinyl, đĩa nhựa, đĩa LP), có nhiệm vụ đọc dữ liệu âm thanh được lưu trữ trên các rãnh ghi của đĩa, chuyển đổi nó thành tín hiệu điện, trước khi gửi tới phono & khuếch đại. Mâm đĩa gồm có platter (thớt đĩa chính) được nối với một cây trụ (shaft) nằm trong một ổ xoay, trụ và platter xoay trên một bạc đạn (bearing) nằm dưới đáy trụ và tiếp xúc với ổ, hai thành phần này sẽ xoay nhờ vào motor hoặc dây cu-roa (belt), và phần vỏ máy (plinth). Đây là 3 thành phần chính của một chiếc mâm đĩa than.

Nguyên lý hoạt động của đầu đĩa than:

Tùy thuộc vào độ biến thiên của tín hiệu âm thanh mà máy ghi tạo nên rãnh soi trên bản master và sau đó được in hàng loạt lên đĩa nhựa (vinyl). Ở máy quay đĩa (đọc đĩa), người ta xử lý âm thanh theo chiều ngược lại, tức là chuyển hóa các xung động cơ học thành tín hiệu âm thanh loại nhỏ rồi được khuếch đại lên qua bộ phono và ampli rồi tới loa đến tai người nghe. Bắt đầu quá trình này là một đầu kim (stylus) chạy trên các rãnh đĩa nhỏ xíu không giống nhau, giao động giữa đầu kim và rãnh đĩa tạo nên âm thanh của bản nhạc. Nếu vặn nhỏ loa hết cỡ, và ghé tai vào mặt đĩa khi kim đang chạy, có thể nghe thấy tiếng nhạc phát ra ngay ở đầu kim. 

Các thành phần cấu tạo cơ bản của đầu đĩa than

Thoạt nhìn qua sẽ thấy đầu đĩa than có cấu tạo khá là cầu kỳ và phức tạp, tuy nhiên về cơ bản đầu thì hầu hết các loại đầu đĩa than đều sẽ được cấu tạo nên từ các thành phần cơ bản sau:

Thân vỏ đầu đĩa than (Body):

Là phần khung chính, giữ các bộ phận khác và giúp giảm rung động. Thiết kế vững chắc của thân vỏ là rất quan trọng để duy trì độ ổn định trong quá trình phát nhạc.

Thớt đặt đĩa than (Platter):

Là đĩa quay, nơi đặt đĩa than. Thớt thường được làm từ vật liệu nặng và có độ chính xác cao để giảm rung và đảm bảo tốc độ quay ổn định.

Trụ (Shaft):

Là phần trục quay của thớt, kết nối với động cơ và cho phép thớt quay mượt mà. Trục thường được làm từ vật liệu có độ bền cao để giảm ma sát.

Tay cần (Tonearm):

Là bộ phận giữ kim và di chuyển dọc theo đĩa than. Tay cần có thiết kế để đảm bảo kim tiếp xúc chính xác với rãnh đĩa, giúp truyền tải tín hiệu âm thanh tốt nhất.

Kim đĩa than (Cartridge)

Là nơi chứa kim và các thành phần cảm biến, chịu trách nhiệm chuyển đổi chuyển động của kim thành tín hiệu điện. Kim thường được làm từ vật liệu nhẹ và nhạy để ghi lại âm thanh chính xác.

Các bộ phận khác: motor, dây đai truyền động, các nút điều khiển, cổng kết nối …

• Motor: Cung cấp năng lượng để quay thớt, có thể là động cơ trực tiếp hoặc dây curoa.

• Dây đai truyền động (Belt): Nếu là đầu đĩa dây curoa, dây này truyền động từ motor đến thớt.

• Các nút điều khiển: Dùng để khởi động, dừng và điều chỉnh tốc độ quay của đầu đĩa.

• Cổng kết nối: Kết nối với hệ thống âm thanh, bao gồm cổng phono và các đầu ra khác.

Phân loại đầu đĩa than

Trên thị trường có rất nhiều loại đầu đĩa than được thiết kế khác nhau, dựa theo tiêu chí phân loại khác nhau thì đầu đĩa than sẽ được phân loại như sau:

Phân loại theo thiết kế

• Dạng nằm : Đây là kiểu thiết kế phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các mẫu hiện có. Đầu đĩa nằm thường có hình dáng phẳng, với mặt trên để đặt đĩa và các bộ phận như kim, cần, và các nút điều khiển nằm trên cùng. Thiết kế này giúp dễ dàng thao tác và phù hợp với nhiều không gian nội thất.

• Dạng đứng: Mặc dù ít phổ biến hơn, một số mẫu đầu đĩa than có thiết kế đứng mang tính đặc biệt. Thiết kế này có thể tạo điểm nhấn cho không gian và tiết kiệm diện tích. Một số mẫu có thể được tích hợp với hệ thống âm thanh, cho phép phát nhạc mà không cần không gian rộng.

Phân loại theo kiểu truyền động

• Truyền động bằng dây đai (Belt-Drive):

Hệ thống này được sử dụng khá rộng rãi ở hầu hết các mâm đĩa than trên thị trường hiện nay, đặc biệt ở phân khúc High – end. Hệ thống bao gồm một mô tơ xoay và một sợi dây đai bao bọc xung quanh phần rìa ngoài của Platter, hoặc là phần phía trong của Platter nếu là Platter 2 mảnh. Ưu thế của các mâm đĩa than sử dụng cơ chế này chính là hệ thống chính sẽ được cách lí khỏi những chuyển động của mô tơ, giúp tránh khỏi độ rung động do mô tơ tạo nên khi hoạt động. Ngoài ra, tốc độ quay khi sử dụng hệ thống dây đai cũng sẽ nhất quán và ổn định hơn, giúp cho người dùng có thể nghe được cao độ của bản nhạc một cách chính xác như đã ghi.

• Truyền động trực tiếp (Direct-Drive):

Với hệ thống truyền động trực tiếp, việc chống nhiễu sẽ khó khăn hơn nhiều khi mà một mô tơ xoay được đặt trực tiếp phía dưới Platter. Điều này cũng khiến cho hệ thống truyền động bằng dây đai thông dụng hơn trong giới Audiophile. Tuy nhiên, các mâm đĩa than sử dụng hệ thống truyền động này được giới DJ ưa chuộng hơn, khi có tốc độ xoay nhanh hơn nhiều so với truyền động bằng dây đai.

• Truyền động bằng bánh xe:

Hệ thống này thường được sử dụng ở những mẫu mâm đĩa than trong thập niên 50, 60. Theo đó, hệ thống sử dụng một chiếc bánh xe bằng cao su cọ sát vào phía trong của Platter để xoay chúng. Hiện nay, có rất ít mâm đĩa than sử dụng cơ chế này do mang nhiều nhược điểm của cả 2 cơ chế truyền động phía trên.

Phân loại theo chế độ hoạt động

• Chế độ tự động:

Nếu là một người chơi nhập môn hoặc không muốn thao tác quá nhiều, mâm đĩa than với hệ thống tự động hoàn toàn là một lựa chọn tối ưu. Gần như tất cả những thao tác cần thiết như khởi động nâng tay cần, điều chỉnh tốc độ xoay đều được tích hợp vào những nút bấm, mang lại sự tiện lợi đến với người dùng. Đồng thời, thiết bị cũng sẽ tự động dừng và trả tay cần về vị trí cũ khi bản nhạc kết thúc, giúp cho người dùng không phải lo lắng về vấn đề này.

• Chế độ bán tự động:

Hệ thống bán tự động cho phép mâm đĩa than tự động dừng và trả tay cần về vị trí cũ khi bản nhạc kết thúc. Ngoài ra, các thao tác khác người dùng sẽ phải tự điều chỉnh và thực hiện.

• Chế độ thủ công:

Đa số những mâm đĩa than thông dụng hiện nay đều mang chế độ thủ công. Nghĩa là, người dùng sẽ tự mình thực hiện những thao tác như điều chỉnh tốc độ, đặt tay cần vào đĩa, và sau khi bản nhạc kết thúc thì lấy ra và đưa về vị trí cũ. Vậy, tại sao những mâm đĩa than đều sử dụng chế độ thủ công? Theo đó, các chế độ khác phải mang rất nhiều linh kiện và các cơ chế máy móc, từ đó sẽ làm tăng thêm ma sát cho tay cần, dẫn đến chất lượng âm thanh bị ảnh hưởng nặng nề. Ngoài ra, các bộ phận này cũng làm tăng thêm chi phí mà không thể cải thiện được âm thanh được tái tạo, thậm chí còn làm giảm hiệu suất hoạt động của mâm đĩa.

IV. Tổng kết 

Như vậy, qua bài viết này, SAIGON HD đã giới thiệu đến bạn các thông tin cơ bản về sản phẩm đầu đĩa than. Hy vọng rằng những kiến thức trong bài viết này sẽ trang bị cho bạn những thông tin cần thiết để bắt đầu khám phá thiết bị âm nhạc độc đáo này. Bạn có thể tham khảo thêm bài viết thú vị về đầu đĩa than tại đây nhé: Những lưu ý khi sử dụng đầu đĩa than dành cho người mới