Nhu cầu xem phim bằng hệ thống home theater ngày càng tăng. Tuy nhiên, ít người quan tâm đến việc lựa chọn và bố trí hệ thống loa sao cho có được âm thanh ưu việt mà thường phó mặc cho nhân viên bán hàng thực hiện. Để những trải nghiệm âm thanh của người chơi với hệ thống loa xem phim được tối ưu, chúng tôi sẽ giới thiệu đến độc giả một số kinh nghiệm chọn và bố trí loa trong phòng xem phim dưới đây.

Hệ thống home theater cơ bản 5.1 gồm một loa trung tâm (center), một cặp loa phía trước (front), một cặp loa phía sau (surround) và một loa siêu trầm (subwoofer). Sau này, các hãng sản xuất receiver còn thiết kế thêm nhiều đường tiếng khác để bố trí như loa phía trước trên cao (front height), loa sau lưng (rear) đẩy số loa lên 7.1, 9.1. Tuy nhiên, với diện tích phòng xem phim của người Việt Nam khoảng 20-30m2, việc bố trí quá nhiều thiết bị không thật sự cần thiết, thậm chí phản tác dụng do sự cộng hưởng âm thanh của các loa sẽ vượt ngoài tầm kiểm soát khiến âm thanh trở nên hỗn loạn. Vì thế, trong bài viết, chúng tôi chỉ tập trung đánh giá và lựa chọn, lắp đặt hệ thống cơ bản 5.1.

Không như hệ thống nghe nhạc hi-fi gồm hai kênh, để hệ thống loa home theater hoạt động cần tất cả loa cùng tham gia vận hành, tạo nên hiệu ứng âm thanh vòng như thể đang ngồi trong rạp hát xem phim, nghe nhạc. Người chơi có thể ghép các nhãn loa khác nhau để tập hợp thành một bộ 5.1 đầy đủ với quan niệm: mỗi dòng loa có thế mạnh riêng để tạo thành hệ thống hài hòa. Tuy nhiên, đây cũng là “con dao hai lưỡi” nên người chơi cần thận trọng khi sử dụng biện pháp này, trừ khi bạn là tay chơi audio nhiều kinh nghiệm, am hiểu đặc tính âm học của nhiều dòng loa. Tuy nhiên, cả khi lựa được hệ thống ưng ý, việc phối ghép với receiver cũng là vấn đề do receiver thường chỉ phù hợp với một số dòng loa nhất định, khó có thể đồng thời đánh 3-4 loại đều hay. Tốt nhất, người chơi nên chọn giải pháp an toàn là lựa chọn các loa thành phần của cùng hãng.

Một số lưu ý trước khi quyết định
Vấn đề đáng lưu tâm đầu tiên là sự tương thích về giọng loa. Các thành phần cùng chất giọng là chìa khóa để phối ghép nên hệ thống loa xem phim hiệu quả. Nếu các loa không cùng tái tạo những âm sắc và các đặc tính hài âm tương tự mà trình diễn sẽ rất khó chịu do người nghe có cảm giác gờn gợn, không có độ nuột, mượt khi âm thanh chuyển từ loa này sang loa khác. Với hệ thống loa đồng giọng, cùng tông, âm thanh được tái hiện tự nhiên, thanh thoát, xung quanh người nghe, tạo nên hiệu ứng âm thanh vòng liền lạc và nuột nà. Như vậy, cách tốt nhất để chọn loa đồng giọng là sử dụng các cặp loa của cùng thương hiệu.

Hệ thống rất dễ bị phô với các dòng loa khác nhau, đặc biệt khi sử dụng nhiều vật liệu để làm loa. Với hệ thống loa xem phim, do yêu cầu lắp đặt, bố trí khá phức tạp và đòi hỏi không gian, người chơi nên nhắm đến các cấu trúc loa có kết cấu thùng kín, vỏ thùng chắc chắn. Thông thường, loa có vỏ thùng làm bằng vật liệu MDF hoặc nhôm với hệ thống cường lực bên trong có thể thỏa mãn yêu cầu này. Kết cấu như vậy giúp loa giảm cộng hưởng nội tại, khiến âm thanh mờ và rối.

Người chơi nên lưu ý những củ loa sử dụng nam châm và cuộn dây âm lực từ mạnh cho phép loa có khả năng kiểm soát tốt hơn, người nghe cũng thấy được âm thanh chi tiết và chính xác hơn. Với những bộ loa như vậy, không quan trọng người chơi nghe nhạc gì. Jazz, classic, rock, soundtrack hay các dòng phim từ tâm lý đến hành động, loa đều có thế tái hiện từng chi tiết của bản ghi.

Mặt khác, khi người chơi tìm đến những mẫu loa có các loa con làm bằng vật liệu chắc chắn, đồng nghĩa với việc tuổi thọ sẽ kéo dài. Người chơi cũng nên cân nhắc kỹ vì chất liệu của loa tweeter và loa woofer khác nhau sẽ tái tạo âm thanh khác nhau. Chẳng hạn: loa tweeter lụa thường cho dải cao mượt, còn loa tweeter kim loại tái hiện âm cao khá sắc. Lựa chọn loa làm bằng chất liệu nào phụ thuộc vào gu nghe, sở thích của người chơi. Tuy nhiên, với loa sử dụng cho home theater, nên chọn loại cho âm thanh chi tiết, chính xác, trong và rõ, độ động cao.

Lựa chọn loa trung tâm
Loa trung tâm (hay còn gọi loa center) là trái tim của dàn loa xem phim. Khi xem phim, loa center cung cấp hơn 50% âm thanh từ các sountrack, bao gồm hầu hết đoạn hội thoại. Do mục đích của loa là gắn kết âm thanh với hành động của nhân vật trên phim, một loa center tốt đồng nghĩa với hệ thống loa xem phim có độ cân bằng cao.

Khi lựa chọn loa center, cần lưu ý đến kích thước của loa. Cũng giống như cặp loa chính phía trước, loa center cũng được thiết kế với nhiều kích thước khác nhau. Chọn loa center phụ thuộc vào kích thước của cặp loa chính. Nếu loa chính là loa nhỏ dạng monitor, chỉ cần bố trí loa center loại nhỏ với một loa bass (mid bass). Trong trường hợp loa chính là cặp loa đứng kích thước lớn cần chọn loa center có hai loa bass (mid bass). Lưu ý, đường kính loa bass của loa center cần tương đương đường kính của cặp loa chính.

Thông thường, loa center được bố trí bên dưới màn hình, chính giữa cặp loa chính phía trước người xem. Việc bố trí loa center bên dưới hoặc bên trên (gắn tường) màn hình là điều cần thiết, nếu bố trí lệch khỏi trục này, hiệu ứng surround sẽ bị phá vỡ. Về lý thuyết, loa center phải được bố trí ngang tai người nghe. Tuy nhiên, điều đó khó có thể thực hiện do vị trí đó thường bố trí màn hình xem phim. Do đó, người chơi nên để loa center hướng lên phía trên một góc 10-15 độ về phía tai người xem.

Chọn cặp loa chính (Loa Front)
Trong hệ thống loa xem phim, cặp loa chính tái hiện trường âm rộng, hòa quyện với những hình ảnh thể hiện trên màn hình, tạo nên những trải nghiệm hình ảnh – âm thanh sống động và thú vị. Không chỉ tái hiện âm thanh, cặp loa chính còn thể hiện phần lớn âm nhạc từ nguồn phát, tạo nên những hiệu ứng đặc biệt. Cặp loa chính còn có nhiệm vụ mở rộng sân khấu âm thanh nhằm “phá vỡ” khuôn hình hạn hẹp của màn ảnh, đưa người nghe vào không gian âm thanh với hiệu ứng sống động nhất có thể. 

Về lý thuyết, tất cả cặp loa từ loa bookshelf, loa vệ tinh đến loa cột đều có thể hoạt động như một cặp loa front. Đôi loa cột có ảnh hưởng lớn nhất đến toàn bộ hệ thống, cung cấp dải trầm dày dặn, liên tục. Tuy nhiên, chúng cũng choán nhiều chỗ trong phòng nghe. Loa bookshelf không tái tạo nhiều âm bass nên nhất thiết phải sử dụng thêm loa sub-woofer (cũng chiếm không gian nhất định), nhưng mang lại những hiệu ứng âm thanh mong đợi. Trên thị trường còn có hệ thống loa compact nhỏ, gồm nhiều loa vệ tinh treo tường đi kèm loa sub, điển hình là những bộ loa xem phim của Bose. Đó là cấu hình lý tưởng nếu người chơi muốn có âm thanh ấn tượng từ những thiết bị nhỏ gọn. Loa bookshelf hoặc loa compact có thể đặt trên giá hoặc trên mặt bàn, cũng có thể treo lên tường để tiết kiệm diện tích.

Nếu người chơi dành hầu hết thời gian để xem phim với căn phòng có diện tích trung bình (dưới 20m2), tốt nhất hãy để tâm đến hệ thống compact hoặc những hệ thống sử dụng toàn bộ loa front – surround dạng bookshelf cùng kích cỡ. Ngược lại, nếu nhu cầu nghe nhạc, xem phim tương đương, nên cân nhắc sắm cặp loa front dạng cột, có thể nghe nhạc tốt khi để chế độ stereo (hai kênh) truyền thống.

LOA VỆ TINH (SURROUND)
Loa surround được sử dụng với mục đích chính để tạo hiệu ứng âm thanh vòng, đặt người nghe vào giữa không gian của sound-track. Khi xem phim, loại loa này thường thể hiện tiếng mưa rơi, tiếng lá khô xào xạc, tiếng sỏi lạo xạo theo từng bước chân… Khi nghe nhạc đa kênh, nó thường tái hiện tiếng vỗ tay rào rào của khán giả, tiếng vọng echo… Loa surround khi kết hợp cùng các loa khác còn lại của hệ thống tạo nên hiệu ứng ngoạn mục và trọn vẹn cho những trải nghiệm âm theo chiều xác định như: tiếng xì hơi của đầu máy xe lửa, tiếng đạn rít trong không trung… Cặp loa này là yếu tố không thể thiếu để “đặt” khán giả vào vị trí của nhân vật trong các bộ phim hành động. Hiện nay, những bộ loa xem phim truyền thống 5.1 kênh chỉ sử dụng duy nhất cặp loa surround vẫn là định dạng phổ biến nhất. Trong thời gian đây, thị trường xuất hiện những receiver có khả năng đánh cùng lúc nhiều hơn một cặp surround. Do đó, chúng ta không ngạc nhiên nếu được thưởng thức những phối ghép 6.1, 7.1 kênh.

Một cặp loa surround lý tưởng có khả năng trình diễn tương đương loa front. Tuy nhiên, điều này không mấy thực tế do người chơi luôn bị kích thước phòng nghe chi phối. Hầu hết người chơi sử dụng loa bookshelf hoặc loa compact làm loa surround. Cả khi dùng loa nhỏ, chúng ta vẫn phải thu xếp khoảng trống để bố trí loa phù hợp với khả năng trình diễn của chúng. Nếu không, người chơi phải tìm cách để treo loa lên tường hoặc đặt trên kệ, giá sách…
Loa surround lưỡng cực có thể tận dụng âm thanh phản hồi để tạo nên trường âm rộng hơn. Loại loa này có thể bố trí linh hoạt hơn loa surround thông thường. Một số dòng loa surround cao cấp còn có thể điều chỉnh tính năng hoạt động để phù hợp nhu cầu sử dụng thực tế. Những đôi loa như thế thường sử dụng hai drivers cho dải cao, có thể hoạt động cùng pha hoặc ngược pha.

Việc sắp đặt và hiệu chỉnh cho đúng vị trí của loa surround ảnh hưởng lớn đến khả năng tái tạo âm thanh ba chiều của hệ thống. Thậm chí, việc đặt sai vị trí có thể khiến người nghe không nhận ra sự xuất hiện của loa surround cả khi nó vẫn hoạt động. Cách đơn giản nhất là đặt loa surround hướng thẳng vào tai người nghe. Sử dụng chân loa hoặc giá treo loa góp phần định hướng loa. Để cảm nhận rõ hiệu ứng âm thanh vòng, nhiều người để loa treble hướng thẳng vào tai.

Loa subwoofer chủ động
Hệ thống xem phim hiện đại không thể thiếu loa subwoofer. Nhiều soundtracks dạng Dolby Digital và DTS có hỗ trợ thêm kênh chuyên khai thác dải trầm (có thể hiểu là hiệu ứng tần số thấp hoặc LFE). Âm trầm sâu khiến toàn bộ sountrack mở rộng về âm thanh, dày dặn, đầy đặn và sống động hơn. Âm trầm trong sountrack thường là tiếng sấm, tiếng nổ hoặc tiếng động cơ… Hơn thế, một subwoofer tốt còn giúp cho màn trình diễn âm nhạc của hệ thống trở nên hấp dẫn và chân thực hơn. Nó sẽ góp phần hoàn thiện âm thanh của các thể loại nhạc: từ classic, đến jazz, rock hay R&B. Bởi hầu hết cặp loa thông thường không thể tái hiện tần số cực thấp. Do đó, việc bổ sung thêm loa subwoofer là cần thiết để đảm bảo hệ thống xem phim có khả năng tái hiện âm trầm tinh tế, quan trọng của soundtrack.

Theo nguyên lý chung, đường kính loa càng lớn, âm bass càng có khả năng xuống sâu. Do đó, nếu muốn âm trầm lấp đầy phòng, người chơi nên tìm kiếm loa subwoofer có đường kính 25,4-30,5cm trở lên. Tuy nhiên, thị trường vẫn cung cấp loa subwoofer compact (nhỏ gọn) hoặc siêu compact sử dụng nhiều driver nhỏ có khả năng tái hiện âm bass sâu, dày, tương đương thùng loa subwoofer kềnh càng. Subwoofer compact cũng là giải pháp không tồi cho những phòng xem không thật rộng rãi hoặc với người chơi ưa tinh tế, ghét phô trương. 

Loa subwoofer chủ động có sẵn ampli tích hợp bên trong. Do đó, chúng không sử dụng tầng công suất của receiver. Nếu phòng nghe lớn, thì sử dụng loa subwoofer công suất lớn. Loa subwoofer hiện đại có khả năng tự cân chỉnh âm thanh qua điều khiển từ xa từ ghế người nghe. Do âm trầm không định hướng, nên người chơi có cơ hội sắp đặt loa subwoofer khá linh hoạt. Nếu đặt loa sub gần tường hoặc góc phòng, âm trầm sẽ dày lên. Ngược lại, nếu muốn có âm bass chi tiết, linh hoạt, loa sub cần đặt cách xa những vị trí kể trên.

Theo songmoi